Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (4)
november 2019
Welkom
De website Muzikale Verhalen is onder meer opgezet om 2.500 jaar westerse muziekgeschiedenis onder te brengen, een titanenklus die nog lang niet af is. In de afgelopen maand heb ik me vooral bezig gehouden met de stijlperiode 'Romantiek' uit de negentiende eeuw. Met name de hoofdstukken over de vocale muziek (Het lied, Het lied in Nederland en Koormuziek) en de instrumentale muziek (Pianomuziek, Kamermuziek en Orkestmuziek). Voorts heb ik korte biografieën toegevoegd, zoals van Schubert, Berlioz, Liszt, Schumann, Chopin en Fauré. Vandaag was ik aanbeland bij Felix Mendelssohn Bartholdy (1809–1847). Aanleiding om laatstgenoemde in deze nieuwsbrief centraal te stellen.
Droomlied van Olav Asteson
Kort geleden kreeg ik een e-mail van Astid Schoots met het volgende bericht: 'Sinds zo’n 20 jaar voeren de pianist Joost van Leeuwen en ik jaarlijks het Droomlied van Olav Asteson uit op allerlei plaatsen. Dit deden we vele jaren lang op Valckenbosch in Zeist en in de Amsterdamse Obrechtkerk, maar ook enkele keren o.a. in de LievegoedKliniek, op de theosofische vereniging in Naarden, de antroposofische vereniging in Zeist en een paar keer op Overkempe in Olst. Het is oorspronkelijk een uitvoering voor drie lierstemmen van Johanna Russ, en Joost heeft het op een geweldige beeldende manier omgezet voor piano - met behoud van vrijwel de gehele oorspronkelijke muziek. De lierklank lijkt heel passend bij dit droomlied maar was ook wat vlak naar onze mening, en bij de pianopartij is er meer kleur en expressie gekomen. Elk jaar hebben we aan dit stuk bijgeschaafd en ons met hart en ziel ermee verbonden, en veel mensen ermee geïnspireerd. We hebben er nooit reclame voor gemaakt maar werden eenvoudigweg steeds uitgenodigd voor een uitvoering. Maar nu ik wat minder actief in het openbare muziekleven sta, worden we niet meer gevraagd. Ik weet niet of dat erg is (al willen we best nog graag spelen), maar de reden dat ik je schrijf is, dat we het enorm jammer vinden dat deze muziekuitgave nu in een lade dreigt te belanden, terwijl het een mooie uitgave is die zijn waarde echt heeft bewezen. Weet jij mensen die we hiermee blij kunnen maken? Individuen, groepen of instellingen, die wellicht op zoek zijn naar een Olav-versie voor mezzo/sopraan en piano? (De refreinen kunnen overigens prima door de goegemeente of een koortje gezongen worden.) We hopen echt dat dit mooie stukje ‘levenswerk’ niet onder het stof gaat verdwijnen, en misschien weet je er raad mee!'
Mijn reactie was: 'Ik heb de muziek doorgenomen. Het spreekt me aan. Het enige wat ik me kan voorstellen is dat ik in de komende nieuwsbrief jouw vraag onder de aandacht breng. Wat vind je?' waarop Astrid reageerde met: 'Dat vind ik een heel goed idee, graag!' Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Astrid Schoots via .
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, stel ik het op prijs als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Concertagenda
In de concertagenda van Antrovista zijn een twintig activiteiten opgenomen, waaronder diverse uitvoeringen van het Droomlied van Olav Asteson.
Meest virtuoze compositie voor piano?
- de lastig te spelen dubbelgrepen in de rechterhand
- waarbij de twee 'zwakste vingers' -de pink en ringvinger- een zware klus hebben om synchroon met de duim en wijsvinger te wisselen tussen de akkoorden
- waarbij ook nog het probleem van de snelle wisseling van de bovenstem tussen witte en zwarte toetsen meespeelt tegenover de sprongtechniek in de linkerhand
- waarbij de voorslagjes ook wisselen tussen zwarte en witte toetsen
- waarbij de sprongen allen een andere afstand hebben.
Felix Mendelssohn (1809 – 1847)
Felix Mendelssohn Bartholdy was een Duits componist, dirigent, organist en pianist. Op zesjarige leeftijd kreeg hij pianoles en drie jaar later gaf hij al een concert. Als kind had hij al verschillende composities op zijn naam. Behalve door zijn goed in het gehoor liggende muziekwerken (zie muziekvoorbeelden op www.imkejellevandam.nl/romantiek-161.html) is hij ook bekend geworden omdat hij Johann Sebastian Bach driekwart eeuw na zijn dood in 1750 herontdekt heeft, waardoor in deze tijd de Matthäuspassion jaarlijks uitgevoerd kan worden. Een van de meest bekende werken is zijn ouverture 'De Hebriden'.
Ouvertude De Hebriden
In 1829 was Felix Mendelssohn op uitnodiging in Engeland en maakte van daaruit een reis naar Schotland om te werken aan zijn Schotse symfonie nr. 3. Daar bezocht hij het eiland Staffa met de basaltgrot van Fingal. De componist meldde in een brief en ansichtkaart aan zijn familie in Duitsland, dat onmiddellijk het openingsthema voor een nieuwe compositie in hem opkwam. Deze zou later de naam ‘Die Hebriden’ krijgen en kreeg in 1832 zijn definitieve vorm. De muziek, hoewel bestempeld als een ouverture, is bedoeld als een compleet werk. De ouverture bestaat uit twee primaire thema's. De openingsnoten van de ouverture laten het thema horen dat Mendelssohn schreef tijdens het bezoek aan de grot, en wordt aanvankelijk gespeeld door de altviolen, cello's en fagotten. Dit lyrische thema, suggestief voor de kracht en de verbluffende schoonheid van de grot, is bedoeld om gevoelens van eenzaamheid te weerspiegelen. Het tweede thema geeft een beeld van de zee en de woeste golven. Het stuk is geschreven voor 2 fluiten, 2 hobo's, 2 klarinetten, 2 fagotten, 2 hoorns, 2 trompetten, pauken en strijkers.
Schets van de ouverture die Mendelssohn in 1829 naar zijn zuster stuurde.
Else Klink
Else Klink (1907-1994) was een van de meest beroemde podiumeuritmisten, en een van haar geliefde muziekstukken was 'De Hebriden'. Dansrecensent Nico Sickens de Wal herinnerde zich in 2001: "Eén van de hoogtepunten was voor mij de euritmisering van Mendelssohn’s Hebriden-ouverture door Else Klink. Zo mooi, zo helemaal samenvloeiend met de muziek – dan wordt muziek inderdaad zichtbaar. Dat kan echt aangrijpend zijn. In dit geval gaf de euritmie een reflectie van wat je kunt beleven als je daar bij de Hybriden over de zee staat uit te kijken, hoe de branding tegen de rotsen slaat en de nevel daarboven rijst."
Alabach voor piano solo
Zo'n veertig jaar geleden kreeg ik een glimp van de muziek van Bach te horen dat me direct inspireerde tot een eigen werkje. Onlangs kwam ik het weer tegen en heb het verder uitgewerkt. Destijds kon ik de muziek niet spelen, omdat ik in die tijd nauwelijks noten kon lezen. Nu levert het geen probleem meer op. Zie voor de bladmuziek op www.imkejellevandam.nl/piano-45.html#Alabach.