Barok 

Vivaldi

Van 1703 tot 1740 was Antonio Vivaldi (1678–1741) met onderbrekingen actief als dirigent, componist, leraar en hoofd van muziek aan het Pio Ospedale della Pietà in Venetië, een combinatie van weeshuis, conservatorium en meisjesschool. Hij reisde veel om opera’s en concerten te componeren en dirigeren in andere Italiaanse steden en elders in Europa. Net als zijn tijdgenoten schreef Vivaldi elk werk voor een specifieke gelegenheid en uitvoerders.

Hij componeerde negenenveertig opera’s, voornamelijk voor Venetië, maar ook voor Florence, Ferrara, Rome, Wenen en andere steden. Voor de Pietà schreef hij oratoria en kerkmuziek, waarvan veel in manuscript bewaard is gebleven. Veel concerten, vaak voor kerkdiensten op feestdagen, waren eveneens voor de Pietà bedoeld, terwijl een groot aantal gepubliceerde concerten werd opgedragen aan buitenlandse patronen. Bewaard zijn iets meer dan vijfhonderd concerten en sinfonia’s, negentig solo- en triosonates, negenenveertig opera’s en talrijke cantates en oratoria.

Rameau

De loopbaan van Jean-Philippe Rameau (1683–1764), de belangrijkste Franse componist van de achttiende eeuw, verliep anders dan die van andere grote componisten. Hij bleef vrijwel onbekend tot zijn veertigste en maakte aanvankelijk naam als theoreticus, pas daarna als componist. De meeste werken waarop zijn roem berust, ontstonden tussen zijn vijftigste en zesenvijftigste jaar.

Bachs instrumentale muziek

Johann Sebastian Bach (1685–1750) volgde een loopbaan die leek op die van veel andere succesvolle muzikale functionarissen in het lutherse Duitsland. Hij werkte als organist, was hoforganist, later kapelmeester, dirigent en uiteindelijk cantor. Opgeleid als violist en organist, trok vooral de orgelmuziek zijn eerste componisteninteresse. Bach had in protestants Duitsland een zekere reputatie als orgelvirtuoos en als componist van geleerde contrapuntische werken, maar diverse tijdgenoten waren in Europa bekender. Hij zag zichzelf als een consciëntieus vakman, die zijn werk deed tot tevredenheid van zijn meerderen, tot lering en vermaak van anderen en tot eer van God.

Bachs vocale muziek

In 1723 was Leipzig een bloeiende handelsstad met circa dertigduizend inwoners, bekend als centrum van drukkunst en uitgeverijen, en zetel van een oude universiteit. De stad had een goed theater en een operagebouw, dat vóór de sluiting in 1729 Kuhnau, Bachs voorganger bij de Thomaskerk, stoorde omdat het zijn beste zangers weglokte. Behalve de universiteitskapellen waren er vijf kerken, waarvan de Sint-Nicolaas en Sint-Thomas de belangrijkste waren. Bach was verantwoordelijk voor de muziek in de Thomaskerk.

Händel

In tegenstelling tot Vivaldi, Rameau en Bach, die geheel in hun eigen nationale traditie opereerden, was Händel (1685–1759) een volstrekt internationale componist: zijn muziek combineerde Duitse ernst, Italiaanse mildheid en Franse grandeur. In Engeland, waar het culturele klimaat gunstig was voor zo’n kosmopolitische stijl, bereikte hij zijn volle rijping. Daar floreerde ook de koortraditie die zijn oratoria mogelijk maakte.

Vivaldi had een onmiddellijke invloed, maar werd bij zijn dood in 1741 vergeten. Rameau’s invloed deed zich langzamer voelen, beperkt tot opera en muziektheorie, en Bach bleef een halve eeuw relatief onbekend. Händel oogstte daarentegen internationale roem tijdens zijn leven en bleef bij latere generaties voortleven, vooral door zijn oratoria.