menu

Hedendaagse muziek 

Serialisme  

Een van de eerste ontwikkelingen, die nog vóór 1950 inzette, was de opkomst van het 'totale serialisme' . Dat wil zeggen de uitbreiding van Schönbergs reeksen tot andere parameters dan toonhoogte alleen. Als reeksen konden worden opgesteld voor de twaalf tonen van de chromatische schaal, zoals Schönberg had gedaan, dan konden immers factoren als tijdsduur, dynamiek, timbre, textuur en rusten ook in reeksen worden vervat. Waar in de achttiende en negentiende eeuw al deze elementen – met name melodie, ritme en harmonie – volgens vaste regels met elkaar in verband stonden, beschouwde men ze nu als onderling inwisselbaar.

Bij de keuze van de verschillende reeksen en hun combinaties was het uiteraard niet voldoende zich te laten leiden door willekeur of werktuiglijke overwegingen. Aan hun onderlinge verhoudingen moest een muzikale ratio ten grondslag liggen, en niet een louter wiskundige. Dat laatste zou leiden tot muziek die voor de luisteraar slechts door het toeval zou lijken te worden bepaald. Zeker voor het ongeoefende oor kon die indruk overigens niet makkelijk worden weggenomen, zelfs niet in werken van de meest 'muzikale' componisten die zich van deze techniek bedienden.

Natuurlijk heeft bij goed geconstrueerde werken het geheel een logisch patroon, maar dat kon bijzonder ingewikkeld zijn en zich pas na uitgebreide bestudering en meerdere malen luisteren openbaren. De paradox van het 'totale serialisme' is dat in deze muziek een dermate complexe ordening wordt gerealiseerd dat vele luisteraars geneigd zijn om haar als 'chaos' te ervaren.

Muziekvoorbeelden op YouTube

Achtergrondinformatie bij onderstaande muziekvoorbeelden

  1. Olivier Messiaen - Mode de valeurs et d'intensités (1949/1950)
  2. Milton Babbitt - Three Compositions for Piano (1948)
  3. Karlheinz Stockhausen - Punkte (1952-1962)
  4. Pierre Boulez - Le Marteau sans maître (1954; 1957)

naar boven