Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (75)
Oktober 2025
Beste lezer,
Op 18 september j.l. woonde ik in de Makersfabriek in Zwolle een concert bij van Het Nederlands Bach Consort. Titel van het programma luidde: De Aarde Spreekt / En de Lente zal zich ons nauwelijks herinneren. Het geheel werd geleid door dirigent Ed Spanjaard. In het programma klonk muziek van de componisten William Knight, J. S. Bach, Antoine Brumel en Peteris Vasks. De laatste componist maakte op mij de meeste indruk. Van hem werden drie stukken gespeeld: Plainscapes I, II en III. Kortom, voor deze nieuwsbrief heb ik gekozen voor Peteris Vasks.
Ik wens je veel lees- en luisterplezier.!
Imke Jelle van Dam
Inhoudsoverzicht
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, dan wordt het op prijs gesteld als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Peteris Vasks (1946)
Peteris Vasks is geboren in Letland. Hij was de zoon van een predikant. Zijn eerste compositie schreef hij toen hij 8 jaar oud was. Zijn muzikale opleiding begon aan de muziekschool in Riga, vervolgens aan de Litouwse Muziekacademie in Vilnius, waar hij voornamelijk contrabas studeerde bij Vitautas Sereika. Aanvankelijk speelde hij contrabas in verschillende professionele orkesten en ensembles, waaronder de Litouwse Nationale Filharmonie en het orkest van de Letse Radio en Televisie. (Hij heeft echter altijd beweerd dat de cello zijn meest geliefde instrument is.) Daarnaast studeerde hij van 1973 tot 1978 compositie aan de Letse Muziekacademie in Riga bij Valentin Utkin. Na een experimentele start werden zijn werken geleidelijk aan tonaal. Behalve oude Letse muziek gaan zijn werken over de strijd van mens en natuur. Vaak schept hij hiermee duistere en klagende muziek. Vanwege zijn politiek getinte werken (tegen de communistische overheersing) was het voor de componist raadzaam deze werken pas na de val het communisme te laten publiceren en uit laten voeren. Composities zijn o.a.: Religieuze muziek waaronder Pater Noster en Donna nobis pacem, het Vioolconcert Distant light, Altvioolconcert, Celloconcerten, Symfonieën.
naar boven
Het Nederlands Bach Consort
Op de website lezen we:
Bach als middelpunt van heden en verleden
Het Nederlands Bach Consort toont lef in haar producties en schuwt het experiment niet. Openminded en met open hart maken wij programma’s die het publiek tot nadenken aanzet en ontroert; altijd toegankelijk, nooit gemakkelijk. Met Bach als middelpunt delen we onze persoonlijke verhalen, geven we troost bij rouw en verlies en verbinden we in onze programma’s het heden met het verleden. Programma’s die een verhaal vertellen, die schuren en je aan het denken zetten. Het onzegbare zegbaar maken. Een gewaagde aanpak op de schouders van het oude fundament Bach.
Uitvoerenden bij De Aarde Spreekt in Zwolle:
Ed Spanjaard - dirigent (wikipedia)
Heleen Koele - sopraan (heleenkoele.nl)
Mónica Monteiro - sopraan (monicamonteirosoprano.com)
Lieke Geraats - mezzo-sopraan (lieke-geraats)
Sytse Buwalda - countertenor (sytsebuwalda.nl)
Tobias Segura Peralta - countertenor (tobiasseguraperalta.com)
William Knight - tenor (williamknight-tenor.com)
Dolf Drabbels - tenor (dolfdrabbels.com)
Edward Ross - tenor (edward-ross)
Gijsbert Westland - tenor (Westland-Gijsbert)
Roele Kok - bas (roelekok.nl)
Mitchell Sandler - bas (mitchell-sandler)
Kees Jan de Koning - bas (kees-jan-de-koning)
Sarah Kapustin - viool (sarahkapustin.com)
Diederik van Dijk - cello (diederik-van-dijk)
naar boven
Plainscapes
Plainscapes is een compositie van de Let Peteris Vasks. Plainscapes valt het best te vertalen als kunstwerk over vlakt(en).
Peteris is een componist met een zeer grote belangstelling voor de natuur en eenvoud. Dat komt ook in dit werk tot uitdrukking. De muziek beschrijft de seizoenen, waarvan hij geniet in de bossen van Letland. Van de donkere en zeer koude winters tot het moment dat de eerste vogels weer verschijnen en hun geluiden tot diep in de nacht doorgaan omdat de zon maar nauwelijks ondergaat. Peteris trekt vaak de vlaktes (plain) op en bekijkt de vergezichten en indien mogelijk ook de sterren. Vasks raad iedereen aan eens ’s nachts naar de sterren te kijken om dan tot rust te (kunnen) komen.
Plainscapes is een doorgaande compositie, die geschreven is voor gemengd koor, viool en cello. Bij een combinatie van koor en muziekinstrumenten denkt men direct aan de stem als eerste partij, muziekinstrumenten als begeleiding. Dat is hier niet het geval. Het koor verzorgt in dit werk een tekstloze begeleiding waarop met name de violist zijn / haar kunnen moet tonen. Het hoofdthema komt al in de eerste maten naar voren en bestaat uit een dalend en rustig motief met één toon omhoog. De muziek doet in eerste instantie denken aan de serene muziek van Arvo Pärt, maar met name de stem van viool wordt gedurende het werk steeds onrustiger. Ook de cellist laat van zich horen. Niet dat de dynamiek daar een rol in speelt, forte lijkt het nergens te worden. De partij is haast Sciarrino-zacht en fluisterend, doch zeker nerveus. Aan het slot komt het eerste rustige thema na weer terug, maar ontaardt dan veel sneller. Daarna komt de muziek in een abrupt coda terecht, dat wederom het beginthema laat horen, die rustig naar het eind voert.
De eerste uitvoering vond plaats in Wenen op 28 maart 2002. In de gids van uitgeverij Schott Music staat het werk te boek als "moeilijk" en dat geldt niet alleen voor de vioolpartij. De zangstemmen zitten vol met glissandi. Bij een van de seizoensovergangen moeten de zangers de zang van vogels imiteren.
De bezetting is: 2x sopranen, 2 alten 2 tenoren, 2 baritons (SSAATTBB), viool en cello.
Zie voor de volledige tekst op Wikipedia
naar boven
Gids voor orkestmuziek (48): Mozart (8)
Eine kleine Nachtmusik in G (K.V. 525) (1787)
Allegro - Romanze - Menuetto. Trio - Rondo
'Nachtmusik' is een ander woord voor serenade, een kunstvorm, die gegroeid is uit de Oostenrijkse (Weense) gewoonte der jonge mannen, het voorwerp hunner liefde met muziek te huldigen. Het gebruik der oude minnezangers, Spanjaarden en Italianen overnemend, brachten zij hunne dulcinea's 's avonds een 'serenade'. In de 17e en 18e eeuw ging er in Wenen haast geen avond voorbij of er was nachtmuziek voor de vensters. De mindere man zong en bespeelde daarbij de gitaar, en de beter gesitueerde jongelui huurden een min of meer volledig orkest. Langzamerhand ontstond een speciale serenadencultuur, waaraan belangrijke componisten hebben meegewerkt. Haydn en Mozart waren al meer geëmancipeerd en bestemden de serenaden (die intimiteitshalve gewoonlijk voor klein orkest zijn geïnstrumenteerd) voor de entourage hunner muzikale werkgevers: ze werden alleen voor het hof van een vorst of prelaat ten gehore gebracht. Van Mozart is een hele reeks serenaden bekend en het adjectief 'kleine' wijst hoogstwaarschijnlijk alleen op het feit, dat zijn andere nachtmuzieken ofwel voor een kleuriger orkestbezetting zijn geschreven, of uit meerdere delen bestaan. De 'Kleine nachtmuziek' is wel het populairste werk van Mozart. Het is uitsluitend voor strijkorkest geschreven. Aangezien het uit de gebruikelijke vier symfonische delen bestaat, en ook in grote trekken daarmee overeenkomst vertoont, wordt het veelal onder de symfonieën gerangschikt.
naar boven