Het gregoriaans en het wereldlijke lied in de middeleeuwen 

Instrumenten en instrumentale muziek in de middeleeuwen

Middeleeuwse dansen werden niet alleen met zang, maar ook instrumentaal begeleid. Er zijn voorbeelden bewaard gebleven van de estampie, een vroege vorm van instrumentale dansmuziek die al vóór de dertiende eeuw bestond, zowel in Engeland als op het vasteland.

De Romeinse lier bleef nog lang in gebruik, maar het oudste echt middeleeuwse instrument was de harp, die vanuit Ierland en Groot-Brittannië naar het Europese vasteland kwam. Het belangrijkste strijkinstrument was de vielle of vedel, voorloper van de viola en de moderne viool. De dertiende-eeuwse vedel had vijf snaren, waaronder vaak een bourdonsnaar.

Een ander snaarinstrument was het organistrum, een vroege vorm van de draailier. Volgens een beschrijving uit de tiende eeuw had dit instrument drie snaren die tegelijk werden aangestreken door een draaiend wiel, aangedreven met een slinger. Aanvankelijk was het groot en werd het door twee personen bespeeld, maar na de dertiende eeuw ontstond een kleiner, draagbaar model.

Het psalterium, een voorloper van klavecimbel en clavichord, was een citerachtig instrument waarvan de snaren werden getokkeld of aangeslagen. De luit, geïntroduceerd door de Moorse veroveraars in Spanje, was al in de negende eeuw bekend, maar verspreidde zich pas in de renaissance over de rest van Europa.

Tot de blaasinstrumenten behoorden fluiten (blok- en dwarsfluiten), schalmeien (voorlopers van de hobo) en trompetten, die vooral in adellijke kringen werden gebruikt. Het meest voorkomende volksinstrument was de doedelzak. Vanaf de twaalfde eeuw werden ook trommels en ander slagwerk gebruikt om de maat aan te geven bij zang en dans.

Naast de grote kerkorgels kende men twee kleinere typen: het portatief en het positief. Het portatief was draagbaar en had één rij pijpen; de speler bediende de toetsen met de rechterhand en de balgen met de linker. Het positief stond op een tafel en vereiste een assistent voor de balgen.

Veel van deze middeleeuwse instrumenten vonden hun oorsprong in Azië en kwamen via Byzantium of de Arabische wereld in Europa terecht.