Barok 

Opera

In de tweede helft van de zeventiende eeuw verspreidde de opera zich vanuit Italië naar andere landen, met Venetië als belangrijkste centrum. De Venetiaanse operagebouwen waren in heel Europa beroemd. De opera in deze periode was indrukwekkend, zowel dramatisch als muzikaal, hoewel de plots vaak een allegaartje waren van onwaarschijnlijke karakters en situaties, en een mengeling van serieuze en komische scènes die vooral dienden als aanleiding voor melodieën, solozang en theatrale effecten.

De vocale virtuositeit bereikte nog niet de hoogtepunten van de achttiende eeuw, maar ontwikkelde zich wel in die richting. Het koor verdween vrijwel volledig, het orkest beperkte zich tot begeleiding en recitatieven waren muzikaal ondergeschikt. De aria werd dominant, wat ook de triomf betekende van populaire smaak boven het aristocratische raffinement van het oorspronkelijke Florentijnse recitatief, nauw verbonden met de ritmen en stemmingen van de tekst.

Cantate en lied

Aan het begin van de zeventiende eeuw ontstond de cantate uit de monodische strofische variatie. In de loop van de eeuw ontwikkelde zij zich tot een vorm met vele korte, contrasterende delen. Tegen het midden van de eeuw werd dit patroon duidelijker: afwisselende recitatieven en aria’s (meestal twee of drie van elk) voor solozang met continuo-begeleiding, op een tekst met vaak amoureus karakter, vormend een dramatische vertelling of monoloog. Een uitvoering duurde doorgaans tien tot vijftien minuten.

Bijna alle Italiaanse operacomponisten uit de zeventiende eeuw schreven grote aantallen cantates. De bekendste componisten tussen 1650 en 1720 waren Carissimi, Luigi Rossi, Stradella en Alessandro Scarlatti.

Kerkmuziek en oratorium

Het karakteristieke barokke onderscheid tussen de oude of 'strenge' stijl en de moderne of 'vrije' stijl is het duidelijkst terug te zien in de rooms-katholieke muziek aan het eind van de zeventiende en begin achttiende eeuw. Componisten schreven zowel werken volledig in de oude of de nieuwe stijl, als grotere composities waarin beide stijlen werden gemengd. Honderden missen en andere liturgische werken bleven in de Palestrina-stijl, terwijl sommige kerkcomponisten volop gebruikmaakten van solozang, basso continuo, en het concerto-medium met meerdere koren en groepen solostemmen en instrumenten.