Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (10)
Mei 2020
Welkom
Nu Corona velen in haar greep houdt, zouden we bijna kunnen vergeten dat 2020 ook Beethovenjaar is. In deze nieuwsbrief maken we dat goed door een waaier aan invalshoeken te bieden die alle te maken hebben met deze veelzijdige en invloedrijke componist, die 250 jaar werd geboren. Een componist met een Vlaamse achtergrond zodat het echt Van Beethoven is en geen Von Beethoven, zoals je zou kunnen verwachten van iemand die in Duitsland (Bonn) is geboren.
De afgelopen weken is hard gewerkt > het deel van de muziekgeschiedenis (Classisme) af te ronden, waarin Beethoven een betekenisvolle rol heeft gespeeld.
Tot slot een leuke binnenkomer: Korties Kwesties - Beethoven Bingewatchen, in het programma Podium Witteman (maart 2018).
Ik wens u veel lees- en luisterplezier!
Imke Jelle van Dam
Inhoudsoverzicht
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, wordt het op prijs gesteld als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Concertagenda
Antrovista actualiseert (bijna) dagelijks de concertagenda.
In verband het het coronavirus zijn alle concerten en cursussen in de komende periode afgelast.
naar boven
Creatief met Corona (2)
Pianiste Isata Kanneh-Mason zou onlangs haar debuut maken in de Royal Albert Hall in Londen. Ze zou daar het Derde pianoconcert van Beethoven spelen. Door de coronacrisis kon het concert in originele vorm niet plaatsvinden. Dan maar een > concert vanuit huis met haar muzikale familie!
Creatieve muziektips in Coronatijden van cellist Ephraïm van IJzerlooij:
- Live muziek opnemen en regelmatig online zetten bijvoorbeeld via Facebook of een eigen YouTube kanaal!
- Buiten muziek maken op geschikte locaties waar dat op afstand mogelijk is.
- Regelmatig muziek etc. online beluisteren en op YouTube liken om elkaar te ondersteunen in deze lastige periode voor kunstenaars!
- Een mail of bericht sturen naar vrienden en kennissen met een gedicht of opbeurende tekst om elkaar te inspireren in deze lastige, eenzame periode!
naar boven
Een opfriscursus Beethoven
'Dit jaar zou componist Ludwig van Beethoven 250 jaar zijn geworden. Reden voor veel feestjes én een korte opfriscursus', schrijft muziekjournalist Merlijn Kerkhof in de eerste week van dit jaar in de Volkskrant. In het artikel noemt de schrijver enkele aansprekende muziekstukken:
- Hij was de meester van de syncope: het accent op een tel die normaal gesproken niet wordt geaccentueerd. Hij kon een heel stuk lospeuteren uit een simpel ritmisch motief. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk het ‘tatata-taa!’ waarmee de Vijfde symfonie begint, maar dat door het hele werk verweven is.
- In veel van Beethovens stukken wordt een soort parcours afgelegd. Eerst is er onrust, strijd, er is iets mis. Het geldt voor de Vijfde symfonie, maar bijvoorbeeld ook voor de Derde, bijgenaamd Eroica. Uiteindelijk is er de verlossing – en de extase aan het einde voelt pas echt extatisch door wat eraan vooraf is gegaan.
- Zijn doofheid is vaak als excuus aangewend om zijn werk als onspeelbaar af te doen. De Hammerklaviersonate (een van zijn 32 sonates voor piano solo – allemaal luisteren) werd voor onmogelijk versleten, en de Große Fuge voor strijkkwartet moest wel het werk van een gek zijn. Te moeilijk, hoe konden vier strijkers dat ooit zuiver spelen?
- Dat oprekken [een veel langere speelduur dan bij zijn vorgangers] deed hij ook in zijn (verrukkelijke) Vioolconcert, zijn pianoconcerten (vijf) en de Kreutzersonate voor piano en viool. Waar bij vroegere componisten in een dergelijke sonate de viool slechts een bijrol had, ging Beethoven helemaal los: de Kreutzer is eigenlijk een verkapt vioolconcert (met, geheel des Beethovens, genoeg vingerbrekende passages voor de pianist).
Zie het volledige artikel in de Volkskrant
naar boven
Beethovenjaar ontregeld door Corona
Het Beethovenjaar 2020 zou in heel Nederland groots gevierd met speciale festivals en concertreeksen. Een overzicht van wat net wel en vóóral niet doorgang kon of kan vinden:
- Theaterspecial het jaar 250 na Beethoven > Promo
- Februari Festival Nieuwe Kerk Den Haag > Promo 1 > Promo 2
- Festival Beethoven 250 Musis Arnhem > Promo
- Het Nationale Ballet presenteert Beethoven
- Beethoven Festival Zutphen
- Beethoven 2020 in het Concertgebouw Amsterdam
- Beethoven 250 jaar in TivoliVredenburg Utrecht
- Beethoven bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest > Promo
- Concertenreeks 250 jaar Beethoven van het Noord Nederlands Orkest
naar boven
Teodor Currentzis stort zich op Beethoven
Van een druk reisschema van het ene muziekfestival naar de andere première is nu geen sprake. Muziekrecensent Peter van der Lint zit noodgedwongen thuis, omdat vanwege Corona alles is afgelast. Toch blijft hij schrijven, zoals op 11 april in Trouw over de Grieks/Russische dirigent Teodor Currentzis, die erom bekend staat dat hij uitsluitend als gastdirigent gevraagd kan worden als hij uitgebreid met het orkest kan repeteren. Peter van der Lint heeft hem eens geïnterviewd in verband met een voorstelling door de Nationale Opera. Hij schrijft: ‘Voorafgaand zat ik met verbijstering bij een repetitie, waarop met een ongelofelijke precisie elke maat werd doorgenomen – steeds weer, en weer, en weer. Van wrevel was bij de musici niets te merken.’ Teodor Correntzis heeft een eigen orkest, het virtuoze MusicAeterna, waarmee hij de Vijfde symfonie van Beethoven naar zijn hand heeft gezet. Peter van der Linden: ‘In 2016 hoorde ik hun uitvoering in Utrecht en ik was gevloerd. Currentzis sleepte de symfonie als het ware voor de poorten van de hel weg.’ En even verderop: ‘In september volgt de Zevende. Een nieuw tijdperk – in Beethovenjaar – is begonnen.’
Lees het hele artikel (en andere wekelijkse columns in Trouw) op www.trouw.nl/columns/Peter-van-der-Lint. (N.B. Er worden maximaal zeven artikelen gratis beschikbaar gesteld.)
naar boven
Beethoven: Een biografie
Ruim tien jaar geleden schreef de Belgische musicoloog Jan Caeyers een lijvige biografie over Ludwig van Beethoven. Dit boek is in een herziene versie door het Beethoven-Haus in Bonn uitgeroepen tot de officiële biografie voor het Beethovenjaar in 2020. In januari verscheen in Trouw een interview door Peter van der Lint met deze Vlaamse auteur. Hij vertelt dat naast de hamerende Ta-Ta-Ta-Taa, de vier beginnoten uit de Vijfde symfonie, Beethoven ook juist ook veel zonnige, Italiaanse muziek heeft geschreven. Toen Jan Caeyers zeven was maakte een elpee met 'Appassionata'-sonate grote indruk op hem. Op de achterkant stond de 'Waldstein'-sonate. Wat beschouwt Caeyers momenteel als de ultieme erfenis van Beethoven? Hij antwoordt resoluut: de pianosonates. Het tweede deel, Arietta, van de allerlaatste pianosonate ervaart hij als hemels. In zijn woorden: "Muziek gaat daar over in een klankenspel. Alsof de klank verdampt en etherisch wordt. Muziek op de rand van ontbinding." Later in het interview voegt hij toe dat ook Missa Solemnis tot zijn favorieten behoort. Hier komen zaken samen die Beethoven zijn hele leven bezighielden: oude muziek, theologie en filosofie. Een magnum opus vol vernieuwingen.
Interview met Jan Caeyers over de biografie van Beethoven
Praatprogramma over het Beethovenjaar m.m.v. Jan Caeyers
Bestelpagina Beethoven: Een biografie
naar boven
Beethoven op bezoek bij Mozart
Ephraïm van IJzerlooij zond dit verhaal uit het leven van Beethoven:
Beethoven ging in het jaar 1787 naar Wenen om compositieles bij Mozart te nemen. Hij speelde toen voor Mozart bij hem thuis wat van zijn composities voor piano solo. Mozart vroeg toen aan zijn vrienden die erbij waren: "Was haben wir denn noch?", waarop Beethoven vroeg of hij op een thema van Mozart mocht improviseren. Dat maakte een dusdanige indruk op Mozart dat hij het volgende daarover tegen zijn vrienden zei: "Auf den hab’ acht. Er wird von zich reden machen!" Beethoven maakte uiteindelijk dus door het improviseren de meeste indruk! Een paar dagen later moest Beethoven terug naar Bonn omdat zijn moeder ernstig ziek was en spoedig zou overlijden. Hij kwam toen pas weer in het voorjaar van 1792 weer in Wenen en toen was Mozart helaas net overleden. Daardoor voelde hij zich genoodzaakt om compositielessen bij Haydn te nemen.
Een beroemde uitspraak van Beethoven over Bach: "Nicht Bach, sondern Meer, sollte er heissen". Daarmee bedoelde Beethoven dat Bach geen beekje maar een Zee genoemd mag worden!
naar boven
Het geheim van de 9e symfonie van Beethoven
Marc van Delft schrijft op zijn website: 'Beethovens muziek wordt vaak gezien als direct product ofwel uitvloeisel (en parallel-verschijning) van de Franse revolutie. In Beethovens 9e symfonie zien we op wat voor wijze hij de Waterman-impulsen (vrijheid, gelijkheid en broederschap) van de Franse revolutie in de toonsoorten en in het karakter van de thema's uitdrukt. In de tijd van de Franse revolutie wordt de planeet Uranus ontdekt, de nieuwe heerser over Waterman, samenhangend met de toonsoort Bes groot. In dezelfde tijd ontstaat de Franse revolutiemuziek met de straatorkesten en ontstaat het harmonie-orkest, waarvan bijna alle instrumenten in Bes groot zijn gestemd.
In de 9e symfonie zien wij een strijd tussen de krachten van de duisternis, van de terreur van de koning, de staat en de kerk, uitgedrukt in D klein, met de krachten van het idealisme van de Franse revolutie uitgedrukt in Bes groot. Dit leidt uiteindelijk tot een Michaelische overwinning in D groot. Ook wordt de 9e symfonie vergeleken met Beethovens opera Fidelio met een soortgelijke strekking als de 9e symfonie, ook in gebruik van de toonsoorten.'
naar boven
Fantasie voor cello en piano
Begin zeventiger jaren kon ik - half dromend - urenlang improviserend en associatief op de piano spelen, waarbij ik melodieën die in me opkwamen neuriede. Soms heb ik met een Grundig bandrecorder een opname gemaakt. Terugluisterend ontdekte ik, dat er soms - vanuit het niets - compete muziekstuken waren ontstaan, waarbij ik geen noot hoefde te veranderen. Deze Fantasie is daar een voorbeeld van.
naar boven