Nieuwsbrief Muzikale Verhalen (13)
Augustus 2020
Welkom
Begin mei stuurde cellist Ephraïm van IJzerlooij een e-mail met de partituur van Tombeau pour Ton de Leeuw* (1926-1996), een compositie van Daan Manneke geschreven voor cello en piano.
Er was geen begeleidend schrijven bij; ik beschouwde het als een suggestie ter aanvullling van ons concertrepertoire. Ik ben er dadelijk mee aan de slag gegaan. Omdat noten lezen voor mij in eerste instantie een kwestie van spellen is, had ik nog geen idee hoe het zou klinken. De pianopartij voelde wel direct als heel spannend. Dat komt vooral door de dissonantie in de totaalklank, veroorzaakt door het interval none in de rechterhand tussen de hoogste en de laagste noot, konsekwent in het hele stuk toegepast. Pas weken later ben ik op YouTube naar een luistervoorbeeld op zoek gegaan en kwam dit tegen (muziek begint na 14 seconden):
Toch anders dan ik me bij het oefenen had voorgesteld. Het blijkt dat cellopartij bij de luisteraar de grootste aandacht opeist en dat voor de piano een bescheiden rol is weggelegd. Maar het geheel is prachtig! Wellicht dat we het stuk bij één van de concerten in de herfst van 2020 ten gehore zullen brengen.
Dit voorval bracht me op het idee me wat meer te verdiepen in de inmiddels 80-jarige componist Daan Manneke, woonachtig in Breda, destijds leerling van Ton de Leeuw, voor wie hij ter nagedachtenis twee jaar na zijn overlijden deze 'gedenksteen' schreef. In deze nieuwsbrief een neerslag van mijn speurtocht en in het kielzog daarvan schenk ik tevens aandacht aan zijn leermeester Ton de Leeuw.
*) Tombeau pour Ton de Leeuw was oorspronkelijk een stuk voor cello solo. Kort daana breidde Daan Manneke zijn compositie uit met een pianopartij, en weer later ook tevens met een vioolpartij. Er is ook een versie voor accordeon solo.
Ik wens u veel lees- en luisterplezier!
Imke Jelle van Dam
Inhoudsoverzicht
Info bekostiging maandelijkse nieuwsbrief
Mocht u iemand kennen die mogelijk ook interesse heeft in deze nieuwsbrief, wordt het op prijs gesteld als u deze met begeleidend schrijven doorstuurt. Men kan zich dan zelf kosteloos abonneren (info).
Concertagenda
Antrovista actualiseert (bijna) dagelijks de concertagenda.
Overzicht concerten en muziekcursussen
naar boven
Daan Manneke: Kapelmeester van de ruimte
”Kapelmeester van de ruimte”. Zo ziet Daan Manneke zijn plaats als componist: staan in de traditie van de vroegere kapelmeesters in de 16e en de 17e eeuw. Maar ook als volgeling van Schütz en de grote J. S. Bach (...), aldus het Reformatorisch Dagblad in een recensie (7-6-2018) van de CD Car ta voix est douce.
Daan Manneke werd geboren op 7 november 1939 in Kruiningen, een dorp op Zuid-Beveland. (Zijn geboorte in Zeeland vindt zijn neerslag in zijn latere componeertechniek, de toepassing van 'eilanden', die enerzijds met elkaar verbonden zijn, en anderzijds elk een eigen karakter hebben. Ook de keuze van vele titels met de naam 'archipel' zijn een verwijzing naar Zeeland). Daan Manneke werd opgeleid aan het Brabants Conservatorium te Tilburg (1963-1967): orgel bij H. Houët en Louis Toebosch, compositie bij Jan van Dijk; nadien orgelstudie bij Kamiel D'Hooghe (Brussel) en compositie bij Ton de Leeuw (Amsterdam). Deze laatste studie werd afgerond met de 'prijs voor compositie'. Van 1972 tot 2008 was Daan Manneke verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam. Eerst als docent analyse van de eigentijdse muziek en improvisatie, vervolgens meer dan 20 jaar ook als docent hoofdvak compositie. Aan hetzelfde instituut richtte hij de afdeling compositie Jong Talent op en begeleidde vele jaren [zeer] jonge getalenteerde compositieleerlingen. Daan Manneke is oprichter [1976] en leider van het kamerkoor Cappella Breda.
Meer over Daan Manneke:
Biografie in de rubriek 'Nederlandse componisten vanaf 1900'
Pagina in 'Eigentijdse klassieke muziek vanaf 1975'
Meijs op Zondag (2015) in gesprek met Daan Manneke (video)
Portret Daan Manneke uit 2016 (video)
Jubileumconcerten Daan Manneke 80 Jaar (video)
naar boven
Ralph van Raat speelt alle pianowerken van Manneke
Tot 1997 had Daan Manneke van de circa 250 composities die hij schreef slechts 2 bestemd voor piano solo: Polychroon en Blues voor Marcel. Onder de noemer Grote Archipel voegde hij nog zes stukken toe, alle aan 6 verschillende pianisten, waaronder Ralph van Raat, opgedragen. Alleskunner Ralph van Raat met een voorliefde voor muziek van hedendaagse componisten heeft tijdens de jubileumtournee i.v.m. de 80ste verjaardag van Daan Manneke in 2019 en 2020 alle acht pianostukken - nu in zijn eentje - integraal uitgevoerd op diverse podia in Nederland.
Grote Archipel I: Quasi una fantasia
Grote Archipel II: The Passing of Time*
Grote Archipel: Interludium II*
Grote Archipel III: Night Music*
Grote Archipel: Interludium III*
Grote archipel IV: Prélude, berceuse et sarabande*
Grote Archipel: Interludium IV*
Grote archipel V: Evokation BWV 611*
Grote Archipel: Interludium V*
Grote Archipel VI: Canto alla Ballata*
Grote Archipel VI: Canto alla Ballata bij Podium Witteman
Ralph van Raat ontvangt een prijs bij Podium Witteman
*) Betreffende muziekvoorbeelden zijn gespeeld door andere pianisten, te weten Kelvin Grout, Jelena Bazova, Daniel Kramer, Geoffrey Madge en Hannes Minnaar
naar boven
Antigone, opera van Ton de Leeuw
In 1990/1991 schreef Ton de Leeuw muziek voor de Griekse tragedie Antigone van Sophocles, die in 1993 in de Westergasfabriek in Amsterdam zijn première beleefde tijdens het Holland Festival, onder regie van André Engel en Reinbert de Leeuw als dirigent. De recencent van Trouw schreef destijds: 'Het liep als vanzelf, maar dat werd in de eerste plaats bevorderd door de kwaliteit waarmee Ton de Leeuw voor stemmen en vocale ensembles weet te schrijven. Behalve dramatisch effectief waren de lijnen prachtig en de samenklanken bijzonder. Het stuk, slechts een uur, leent zich overigens voortreffelijk voor concertante uitvoering.'
Recensie in Trouw: 'Nieuw hoogtepunt in oeuvre Ton de Leeuw...'
Integraal luistervoorbeeld van Antigone op YouTube
Reinbert de Leeuw over Ton de Leeuw (2013)
Biografie en lijst met composities van Ton de Leeuw (1926 – 1996)
naar boven
Een muziekbijdrage uit Polen
Een van de abonnees op de nieuwsbrief is euritmiste Maria Jenny Burniewicz uit Polen. Zij reageerde op een muziekstuk van mij (Afscheid van Atlantis): "Je hebt een mooie muzikale ziel. Ik voel dat je als mijn muzikale broer bent. Je schrijft muziek die lekker, leuk, soms nostalgisch, soms doortrokken van jazz is." Ik bedankte haar voor het compliment. Daarop stuurde zij luistervoorbeelden van een drietal composities van haar hand, die hieronder met haar toestemming geplaatst zijn. Om mijn verzoek schreef ze er nog een toelichting bij.
Een lied getiteld Deszcz to lzy* (Regen - dit zijn tranen) is een van de acht nummers die zijn gecomponeerd naar poëzie die is geschreven door mensen met een handicap. Ik was toevallig bij hen met een euritmie-workshop en ik kreeg een poëzieboek cadeau. Ik was heel blij en schreef deze muziek.
Zródlo* (Bron), dit is een nummer uit het programma van vorig jaar "ach, jak zielono..." (ah, hoe is het groen ...) met liedjes, poëzie en euritmie. Ik heb dit programma voorbereid met zeer jonge volwassenen die vroeger in mijn euritmische kinder-jeugdtheater zaten en met oudere volwassen euritmie amateurs in Olsztyn.
O nocy slodka* - O zoete nacht - dit is een lied naar de woorden van Michal Buonarroti. Ik pakte een keer een boek met zijn poëzie op en schreef 10 melodieën.
De accordeon wordt gespeeld door Mateusz Cwalinski, jonge muzikant van mijn stad, gitaarbegeleiding wordt verzorgd door Sebastian Plaszewski en Krzysiek Baranowski en Lucyna Kowalska zingt met mij. De laatste drie mensen zijn jonge vrienden van onze gezamenlijke theateractiviteiten.
*) Omdat bepaalde Poolse lettertekens ontbreken in het programma waarmee deze nieuwsbrief is gemaakt zijn deze gewijzigd in letters van het Latijnse alfabet.
naar boven
Schepping, deel 4 (slot) voor cello en piano
In de juli nieuwsbrief schreef ik over het thema waarop Schepping is gebouwd. Niet lang nadat in 1998 Schepping (deel 1) voltooid was, probeerde ik of het majeurthema ook in mineur kon. Dat pakte heel goed uit. De mineurversie werd de basis voor (het latere) deel 4.
Schepping, deel 4 (en tevens slot) is een dramatische compositie geworden van 332 maten, eindigend met een coda in majeur waarbij een graalsstemming wordt opgeroepen. In november/december 2010 is ook dit deel in een verkorte versie uitgevoerd in het project 'Tolkiens muzikale schepping' met Tony Tobin (piano), EphraÏm van IJzerlooij (cello) en Manjo Joosten (vertelling).
Klik hier voor bladmuziek en luistervoorbeelden.
naar boven